امروزه درنتیجه افزایش جمعیت در سراسر جهان تقاضای انرژی افزایش یافته است. با توجه به محدود بودن منابع انرژی فسیلی و مشکلات ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای، توجه بیش از پیش به انرژی های تجدیدپذیر ضرورت دارد، زیرا از این طریق می توان به اهداف توسعه پایدار دست یافت. بنابراین هدف پژوهش حاضر، ارزیابی مناسب از عملکرد تکنولوژی های انرژی های تجدیدپذیر و نیز بررسی روابط بین انرژی های تجدیدپذیر، انتشار دی اکسید کربن و توسعه پایدار در ایران و مقایسه با انرژی های تجدیدناپذیر است. به منظور رتبه بندی حامل های انرژی تجدیدپذیر و شناسایی بهترین نوع آنها جهت تولید برق در ایران از یک مدل تصمیم گیری چندمعیاره استفاده شده است. در این راستا با انجام مطالعات کتابخانه ای و جمع آوری نظرات خبرگان، مجموعه ای از معیارها در قالب چهار بعد فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تعیین گردیده است. در ادامه با استفاده از رویکرد VIKOR به اولویت بندی انرژی های تجدیدپذیر متشکل از انرژی های بادی، برق آبی، خورشیدی، زیست توده و زمین گرمایی پرداخته شده است. یافته های پژوهش بیانگر اولویت بالای انرژی بادی بوده و انرژی های خورشیدی، برق آبی، زمین گرمایی و زیست توده در رتبه های بعدی جای می گیرند. نتایج حاکی از آن است که تأثیر ایجاد تکانه مثبت در سهم انرژی های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر بر توسعه پایدار در ایران مثبت است.

رشد جمعیت و نیاز کشور به حرکت در میسر توسعه، نیاز به استفاده بیشتری از منابع انرژی دارد. در حال حاضر، سیستم های انرژی کشور با استفاده از سوخت های فسیلی به پاسخگویی به این نیاز می پردازند. محدود و پایان پذیر بودن منابع سوخت های فسیلی، ایجاد انواع آلودگی های زیست محیطی، انتشار گازهای گلخانه ای و افزایش دمای کره زمین که از جمله معایب آشکار استفاده از انرژی های تجدیدناپذیر می باشد، ضرورت حرکت سریع تر به سمت استفاده از انرژی های تجدید پذیر را بیش از پیش مشخص می کند. عدم وجود مدل انرژی بهینه و کارآمد و نقص در ساختار سیستم های انرژی کشور، از مهمترین دلایلی است که سبب شده است تا با وجود آگاهی از مشکلات انرژی های تجدید ناپذیر و مضرات آن، همچنان ناگزیر به استفاده از این سبد انرژی باشیم. سیستم های انرژی هوشمند، با در نظر گرفتن هر سه سیستم اصلی انرژی (الکتریسیته، حرارت، انتقال) متصل به یکدیگر، سیستم انرژی را به عنوان یک کل مورد بررسی قرار می دهد تا ضمن تامین تقاضای آن، به ارائه راهکاری مناسب برای پاسخگویی به نیاز هر یک از بخش های زیر مجموعه خود، با بالاترین بازده فنی و اقتصادی، بپردازد. در همین راستا، در این مقاله، پس از بیان مبانی نظری سیستم های انرژی هوشمند و بررسی پیشینه شکل گیری و استفاده آن، به مشکل اصلی (عدم وجود تناسب میان افزایش جمعیت و افزایش مصرف انرژی در راستای دستیابی به توسعه پایدار) پرداخته شده است تا با بررسی روش های انجام کار، چگونگی دستیابی به مدل سیستم انرژی هوشمند، به منظور ایجاد مسیری هموار به سمت توسعه در بکارگیری انرژی های تجدیدپذیر معین شود.

گرچه خط مشی های ملی انرژی در دهه گذشته بر آزادسازی بازارها در ایران متمرکز بوده است، در حال حاضر، حکمرانی مشارکتی به عنوان مدل جدید خط مشی های توسعه انرژی های تجدیدپذیر برگزیده شده و تعاملات جدیدی میان نقش آفرینان دولتی و غیردولتی ایجاد کرده است. این پژوهش با استفاده از روش کیفی موردکاوی و پس از 25 مصاحبه نیمه ساختاریافته با سیاست گذاران، مدیران سازمان ها و شرکت ها، انجمن ها و سرمایه گذاران به ارائه مدل توسعه مشارکتی و با رویکرد نهادی در ایران پرداخته است. الگوی مشارکت احصایی، فرایندی است که با انگیزه های مشارکت آغاز می شود و چرخه مشارکت را با تعامل موثر به حرکت درمی آورد. این چرخه با حل تعارضات، اعتمادسازی و ایجاد تعهد میان نقش آفرینان موجب تقویت بیشتر فرایند مشارکت و دستیابی به نتایج مطلوب می شود. در این مدل، نقش دوگانه نهادهای شناختی، هنجاری و رسمی به عنوان عامل پیشرفت و به طور همزمان، عامل توقف در مسیر توسعه تشریح شده است. دولت، با وضع قوانین تشویقی و تضمینی، انگیزه سرمایه گذاری در این بخش را ایجاد کرده است؛ اما برخی از موانع نهادی هنجاری و شناختی، مانند تضاد منافع، عدم تعهد دولتمردان و عدم اعتماد بخش خصوصی موجب کاهش سرعت توسعه شده است. راهکارهای پیشنهادی، استفاده از ابزارهای تعهد (کمپین ها، ائتلافات و انجمن ها)، مشارکت ارگان های دولتی در پرداخت هزینه و سود اجتماعی، واقعی سازی قیمت حامل های انرژی و استفاده از ترکیب خط مشی گذاری ها در سمت تقاضا همانند سمت عرضه، شناسایی شدند.

با توجه به اهمیت فناوری انرژی های تجدیدپذیر در کاهش اثرات تغییر اقلیم جهانی و نیز کاهش انتشار دی اکسیدکربن در بخش کشاورزی، پژوهش حاضر به دنبال تحلیل موانع توسعه فناوری انرژی های تجدیدپذیر از دیدگاه کشاورزان بوده است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی انجام شد. جامعه آماری پژوهش را 2501 نفر از کشاورزان شهرستان لارستان تشکیل دادند. روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب بود و حجم نمونه با توجه به جدول کرجسی و مورگان، 331 نفر برآورد شد. یافته ها نشان داد که اصلی ترین مانع توسعه فناوری انرژی های تجدیدپذیر مانع اقتصادی است که شامل هزینه های بالای سرمایه گذاری اولیه در رتبه اول و سپس عدم دسترسی به منابع مالی جهت توسعه انرژی های تجدیدپذیر (وام ها و...) و سرمایه ناکافی کشاورزان برای اجرای پروژه ها در رتبه دوم و سوم قرار داشتند. پس از بعد اقتصادی به ترتیب ابعاد نهادی-قانونی، اجتماعی- آگاهی و زیرساختی- تکنولوژیکی قرار دارند و همه این موانع در قالب مدل تاییدی با استفاده از نرم افزار لیزرل (LISREL8.72) مورد تایید قرار گرفت. با توجه به اینکه در بخش کشاورزی کشور افزایش تقاضای انرژی وجود داشته و کنترل آلودگی محیط زیست از مباحث مهم روز بوده است، لذا برنامه ریزی جامع برای شناسایی موانع توسعه فناوری انرژی های تجدیدپذیر از دیدگاه کشاورزان و اقدام برای رفع آن ها بسیار ضروری است. که در این مقاله به این مهم پرداخته شده و در انتها پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.

حکمرانی مشارکتی توسعه انرژی های تجدیدپذیر، به عنوان مدل جدید خط مشی های توسعه در ایران برگزیده شده و تعاملات جدیدی میان نقش آفرینان دولتی، خصوصی و مردمی ایجاد کرده است. این پژوهش با استفاده از روش کیفی موردکاوی و پس از 25 مصاحبه نیمه ساختار یافته با سیاست گذاران، مدیران سازمان ها و شرکت ها، انجمن ها و سرمایه گذاران به ارائه مدل توسعه مشارکتی و با رویکرد نهادی در ایران پرداخته است. الگوی مشارکت احصایی، فرایندی است که با انگیزه های مشارکت آغاز شده و چرخه مشارکت را با تعامل موثر به حرکت در می آورد. این چرخه با حل تعارضات، اعتماد سازی و ایجاد تعهد در میان نقش آفرینان موجب تقویت بیشتر فرایند مشارکت و دستیابی به نتایج مطلوب می شود. در این مدل، نقش دوگانه نهادهای شناختی، هنجاری و رسمی به عنوان عامل پیشرفت و یا به طور همزمان، عامل توقف در مسیر توسعه تشریح شده است. دولت با وضع قوانین تشویقی و تضمینی، انگیزه سرمایه گذاری در این بخش را ایجاد کرده است. اما برخی از موانع نهادی هنجاری و شناختی، مانند تضاد منافع، عدم تعهد دولتمردان و عدم اعتماد بخش خصوصی موجب عدم پیشرفت توسعه شده است. راهکارهای پیشنهادی، استفاده از ابزارهای تعهد(کمپین ها، ائتلافات و انجمن ها) مشارکت ارگان های دولتی در پرداخت هزینه و سود اجتماعی، واقعی سازی قیمت حامل های انرژی و استفاده از ترکیب خط مشی گذاری ها در سمت تقاضا همانند سمت عرضه، شناسایی شدند.

دسترسی مناسب و آسان به انرژی موتور رشد و توسعه و پیشرفت کشورهاست. تصمیم گیری و برنامه ریزی دولت ها در این زمینه اثرات مستقیم بر زندگی مردم و جامعه دارد. (World Bank, 2002) هم اکنون محدودیت و گرانی سوخت های فسیلی، بحران زیست محیطی، و آلودگی ناشی از آنها جستجوی منابع انرژی تجدیدپذیر را به موضوعی پر اهمیت تبدیل نموده است.وسعت کشور و پراکندگی جغرافیایی حدود 130000 آبادی و مکان مسکون و طرح های رشد و توسعه اقتصادی این مناطق، نیاز روزافزون به انرژی را تا دهه های آینده همچنان تداوم خواهد بخشید. ارتقا کیفیت زندگی و رونق کار و اشتغال در روستاها به طور فزاینده ای تحت تاثیر تامین انرژی پایه و ارزان مورد نیاز در مزارع، صنایع روستایی و تبدیلی است به طوری که توسعه مناطق روستایی می تواند عمیقا تحت تاثیر بحران های انرژی و قیمت آن قرار گیرد. انرژی مورد نیاز جمعیت روستایی عمدتا شامل انرژی حرارتی خصوصا برای پخت و پز، تامین آبگرم، گرمایش، و انرژی برای فعالیت های تولیدی معیشتی مانند خشک کردن محصولات، پمپاژ آب، صنایع دستی، ماشین های کشاورزی، روشنایی عمومی، صنایع تبدیلی و مانند آن است. (Zhang Ji-G, 1982) با توجه به اینکه توسعه روستایی نیازمند سرمایه گذاری در بخش های صنعت، کشاورزی و خدمات روستایی است تامین انرژی ارزان و پایدار بخش های مذکور نیازی ضروری است.این مقاله با هدف شناسایی و معرفی انواع انرژی های تجدیدپذیر و استعداد مناطق مختلف کشور برای به کارگیری آنها در توسعه و عمران مناطق روستایی تهیه شده است. بخش اول به مقدمه، طرح مساله در خصوص ضرورت روی آوردن و به کارگیری منابع انرژی تجدیدپذیر می پردازد. بخش دوم معرفی مهمترین انرژی های تجدیدپذیر را مورد توجه قرار داده و استعداد مناطق مختلف کشور جهت بررسی امکان به کارگیری انرژی های خورشید، جزر و مد، زیست توده، زمین گرمایی، باد، و نیروگاه های کوچک برق آبی را مشخص می کند. بخش سوم و انتهایی رویکردهای پیش روی برای به کارگیری انرژی تجدیدپذیر و گسترش آن در مناطق روستایی و انواع انرژهای مناسب تجدیدپذیر برای به کارگیری در فعالیت های متنوع روستایی را پیشنهاد می کند.

ضرورت دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی بالاتر بدون افزایش انتشار گازهای گلخانه‎ای و خطرات ناشی از آن برای محیط زیست باعث شده است که استفاده از انرژی‎های تجدیدپذیر در سال‎های اخیر مورد توجه اکثر کشورهای جهان قرار گیرد. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثر مصرف انرژی های تجدیدپذیر بر توسعه پایدار در کشورهای عضو اوپک است. بر این اساس با استفاده از روش داده‎های تابلویی در بازه زمانی 1990 تا 2019 و بر مبنای الگوی حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) به تحلیل رابطه میان متغیرهای تحقیق پرداخته شده است. نتایج حاکی از آن است که در کشورهای مورد مطالعه، رابطه معنی داری میان مصرف انرژی تجدیدپذیر با رشد اقتصادی و همچنین میان مصرف این انرژی با انتشار CO2 وجود ندارد، اما مصرف انرژی تجدیدناپذیر با رشد اقتصادی و انتشار CO2 رابطه مثبت و معنی داری دارد و دلیل آن سهم اندک انرژی های تجدیدپذیر و سهم زیاد انرژی های تجدیدناپذیر در سبد مصرفی انرژی این کشورها است.

ضرورت دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی بالاتر بدون افزایش انتشار گازهای گلخانه‎ای و خطرات ناشی از آن برای محیط زیست باعث شده است که استفاده از انرژی‎های تجدیدپذیر در سال‎های اخیر مورد توجه اکثر کشورهای جهان قرار گیرد. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثر مصرف انرژی های تجدیدپذیر بر توسعه پایدار در کشورهای عضو اوپک است. بر این اساس با استفاده از روش داده‎های تابلویی در بازه زمانی 1990 تا 2019 و بر مبنای الگوی حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) به تحلیل رابطه میان متغیرهای تحقیق پرداخته شده است. نتایج حاکی از آن است که در کشورهای مورد مطالعه، رابطه معنی داری میان مصرف انرژی تجدیدپذیر با رشد اقتصادی و همچنین میان مصرف این انرژی با انتشار CO2 وجود ندارد، اما مصرف انرژی تجدیدناپذیر با رشد اقتصادی و انتشار CO2 رابطه مثبت و معنی داری دارد و دلیل آن سهم اندک انرژی های تجدیدپذیر و سهم زیاد انرژی های تجدیدناپذیر در سبد مصرفی انرژی این کشورها است.